Gdyby chcieć opisać kota tej rasy w kilku słowach można byłoby powiedzieć, że jest łagodny i zrównoważony, łatwo dostosowujący się do otoczenia i mniej rozmowny niż przedstawiciele innych ras, a niektóre koty bywają zupełnie nieme. Lubią bliskość swojego opiekuna i podążają za nim krok w krok, w czym są podobne do psów. Jednak nie przeszkadza im pozostawanie samemu sobie jakiś czas. Są delikatne i tolerancyjne w stosunku do gości a także innych zwierząt domowych. Dzięki swojej elastyczności dobrze sprawdzają się jako pupile rodzin z dziećmi jak i towarzysze osób samotnych i starszych, dla których zresztą koty te są szczególnie  polecane. Przepadają za pieszczotami i wylegiwaniem się na kolanach swojego opiekuna. Pozostają radosne nawet w dojrzałym wieku. 

Kot kartuski jest duży, silny i muskularny. Te późno dojrzewające zwierzęta osiągają masę 7-8kg u samców w wieku 4 lat i 5-6 kg w przypadku samic w wieku 3 lat. Koty te należą do grupy krótkowłosych, a szczególną ich cechą jest szaro-niebieskie, gęste, bardzo delikatne w dotyku futro, na tle którego wspaniale kontrastują złociste czasem aż żółtopomarańczowe oczy. Futerko Kota Kartuskiego swoją oryginalną miękkość zawdzięcza wełnistej strukturze sierści. Pomimo swojej atletycznej budowy są niezwykle zwinne i jeśli mają możliwość to chętnie polują. Inną cechą charakterystyczną dla rasy jest budowa pyszczka, od której nazywane są „uśmiechniętymi kotami z Francji”